Μυστική Αθήνα…Η Γέφυρα του Πανά
«Αντίθετα με τα στοιχειά της φύσης που ενοικούν τις γέφυρες στα παραδοσιακά παραμύθια, είναι κοινός τόπος πως οι γέφυρες στις μεγαλουπόλεις στεγάζουν συχνά παράνομες, παρασιτικές ή/και έκπτωτες δραστηριότητες των κοντινών κοινοτήτων…» *
Μια από τις πρώτες συνοικίες γύρω από το λόφο του Αρδηττού ήταν το λεγόμενο “βατραχονήσι”. Η ονομασία προέκυψε επειδή στο σημείο αυτό ο ποταμός Ιλισός χωριζόταν σε δύο σκέλη, ανάμεσα στα οποία σχηματιζόταν “νησί” με αμέτρητα βατράχια, που ζούσαν δίπλα στις όχθες. Τα δύο παρακλάδια λίγο παρακάτω, στην κρήνη Καλλιρρόη, έσμιγαν ξανά σε μια μικρή βραχονησίδα (που και αυτή ενίοτε ονομαζόταν βατραχονήσι) σχηματίζοντας καταρράκτες εκατέρωθεν. Το ένα από τα δύο όμως, ύστερα από την καταστροφική πλημμύρα του Αγίου Φιλίππου -τέλη του 1896- επιχωματώθηκε, και ταυτόχρονα το βατραχονήσι έπαψε να είναι νησί! Το σκέλος που έμεινε ήταν αυτό που βρισκόταν από την πλευρά του Αρδηττού, το οποίο μάλιστα από σχετικά σχεδιαγράμματα προκύπτει ότι ανοίχτηκε κάποια μεταγενέστερη εποχή (μεσαιωνική κοίτη), ενώ η αρχική πορεία του ποταμού διέγραφε τη διαδρομή του σκέλους που καταργήθηκε. Από εκεί, λοιπόν, μέχρι τη Λεωφόρο Βουλιαγμένης σώζεται στο βατραχονήσι -όπου και η εκκλησία της Αγίας Φωτεινής- ένα μικρό μόνο (ανενεργό πια) τμήμα ακάλυπτης κοίτης, παράλληλα με τη Βασιλέως Κωνσταντίνου προς την πλευρά του Ολυμπιείου, το οποίο έχει χαρακτηριστεί αρχαιολογικός χώρος.
Βρισκόμαστε σε μια παμπάλαια περιοχή της Αθήνας, που σήμερα μπορούμε να λέμε πως περιλαμβάνει μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα εναπομείναντα μυστικά σημεία της νέας πρωτεύουσας…
Τα ερείπια του ιερού της Αγροτέρας Αρτέμιδος με την αρχαία πηγή, την εκκλησία της Αγίας Φωτεινής στη θέση αρχαίου ναού της Εκάτης και βωμού των Ιλισιάδων Μουσών, το σημείο όπου βρισκόταν η κρήνη Καλλιρόη από την οποία προερχόταν το νερό του Κλήδονα (βλ. σχετικό άρθρο μου “Φωτιές Α. Γιάννη” στο περιοδικό Mystery τ. 92) και άλλων τελετών, και τη σπηλιά του Πάνα… Κοντά μάλιστα στο βωμό των Ιλισιάδων Μουσών υπήρχε πλάτανος “ευθαλής”, όπου συνήθιζε να μεταβαίνει ο Σωκράτης με τους μαθητές του. Η γέφυρα του Όθωνα στον Ιλισό, δημαρχούντος Ιωάννη Κόνιαρη…
Εκεί ήταν κατά τους παλιούς ο νεραϊδότοπος, στο σημείο όπου υπάρχει ακόμα κάτω από το σημερινό δρόμο η τρίτοξη παλαιά πέτρινη γέφυρα (εποχής Όθωνα) της αρχαίας κοίτης του Ιλισού, που σώζεται μέχρι σήμερα. Ακριβώς κάτω από την παλιά γέφυρα διέρχεται η υπόγεια πια κοίτη του σημερινού Ιλισού μέσα από ένα πραγματικά δαιδαλώδες δίκτυο υπογείων στοών που ξεκινούν, όπως έχουμε δει, από διάφορες περιοχές και καταλήγουν στην Καλλιθέα κι από κει στο Φάληρο, αποτελώντας ένα μέρος του δικτύου των υπονόμων αποχέτευσης ομβρίων υδάτων της πόλης.
Η γέφυρα σήμερα, μπορεί να μας “μαρτυρήσει” μερικά στοιχεία που αφορούν την ιστορία της. Αν παρατηρήσουμε καλύτερα, η πολύ δυσδιάκριτη επιγραφή που υπάρχει χαραγμένη πάνω ακριβώς από το μεσαίο τόξο αναγράφει:
ΕΠΙ ΟΘΩΝΟΣ Α΄ΔΗΜΑΡΧΟΥΝΤΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΟΝΙΑΡΗ Ο ΔΗΜΟΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΤΗΝ ΓΕΦΥΡΑΝ ΕΔΕΙΜΑΤΟ
Ο Ιωάννης Κόνιαρης (1801-1872) διετέλεσε δήμαρχος Αθηνών δύο φορές, από τις 29 Αυγούστου 1851 ως τις 22 Νοεμβρίου 1853 και εν συνεχεία ως τις 23 Νοεμβρίου 1854. Η γέφυρα αυτή λοιπόν είναι έργο της εποχής εκείνης (1852-1854), επί βασιλείας του Όθωνος Α΄ του πρώτου “Βασιλέα της Ελλάδος”, και μοναδικού που έλαβε τον τίτλο αυτό.
Κατά την τελευταία υπογειοποίηση του Ιλισού, η γέφυρα εγκιβωτίστηκε από τον τσιμεντένιο σκελετό του υπερκείμενου δρόμου. Η νότια πλευρά των αψίδων φράχθηκε με πέτρινο τοίχο, αφήνοντας όμως περιθώριο επικοινωνίας μεταξύ τους.
Στην άλλη πλευρά τσιμεντένια υποστυλώματα στήθηκαν σε επαφή με το βόρειο μέτωπο, καταστρέφοντας έτσι τα δύο βασιλικά οικόσημα που υπήρχαν εκεί.
Κατά καιρούς δε, γίνεται προσπάθεια για περιορισμό της εισόδου κάτω από τις αψίδες με σιδερένια παραπετάσματα, τα οποία όμως δεν υπάρχουν πια.
περισσότερα στη σελίδα ΑΣΤΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑ