Ο Σίσυφος, η ανθρώπινη μοίρα και η πανδημία
Του Δημήτρη Γκίκα
Στην Ελληνική Μυθολογία, υπάρχει ένα πρόσωπο ιδιαίτερο ως προς τον συμβολισμό που περιέχει. Πρόκειται για τον Σίσυφο, τον αιώνια καταδικασμένο να σπρώχνει μέχρι την κορυφή ενός βουνού μια τεράστια πέτρα, μόνο και μόνο για να την δει να κατρακυλά ξανά μέχρι κάτω και να ξαναρχίζει το ίδιο μαρτύριο.
Η ανθρωπότητα μοιάζει πολύ με τον Σίσυφο. Στην πραγματικότητα, δεν μοιάζει απλώς. Η ανθρωπότητα ΕΙΝΑΙ ο Σίσυφος. Καταδικασμένη να ανεβαίνει τον ανήφορο και να φτάνει σε τρανά ύψη, μόνο και μόνο για να ξανακυλήσει στην κατηφόρα και να ξαναβρεθεί από κει που ξεκίνησε. Είναι ο χρόνος, η ιστορία που επαναλαμβάνεται αυτούσια σχεδόν: πολιτισμοί που γεννιούνται και πεθαίνουν, πόλεμοι, λιμοί, λοιμοί, φυσικές καταστροφές.
Οι Αρχαίοι καταλάβαιναν πολύ περισσότερο και καλύτερα τον Σίσυφο απ’ ότι εμείς. Είχαν αντιληφθεί ότι η ανθρωπότητα ποτέ δεν θα μπορέσει να καθορίσει απόλυτα τη μοίρα της, διότι πάντα θα συμβαίνουν πράγματα που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Μπορούμε μόνο να ελέγξουμε πώς θα πράξουμε απέναντι σε όσα μας συμβαίνουν. Ο Σίσυφος πρόδωσε θεούς και φοβήθηκε τόσο τον θάνατο που σκαρφίστηκε ένα σωρό τεχνάσματα για να τον αποφύγει, αλλά μάταια. Οι θεοί (η μοίρα, η φύση) τον τιμώρησαν. Η τιμωρία δεν είναι η πέτρα, ούτε το βουνό. Η τιμωρία είναι ότι οι προσπάθειες του Σίσυφου, όπως και της Ανθρωπότητας, δεν έχουν ποτέ τελειωμό, δεν έχουν ποτέ ένα οριστικό αίσιο τέλος. Η ματαιότητα της πράξης είναι η τιμωρία, όχι το πόσο βαριά είναι η πέτρα ή πόσο ψηλό είναι το βουνό. Πάνω και πάλι κάτω και ξανά από την αρχή. Σα να μην έχουν τελειωμό ποτέ τα βάσανα του ανθρώπου.
Στο πρόσωπο του Σίσυφου, καθρεφτίζεται η ίδια η μοίρα της ανθρωπότητας: η πάλη με τον θάνατο, η εναγώνια προσπάθεια να τον ξεγελάσει – μια προσπάθεια που είναι καταδικασμένη εξ ορισμού σε αποτυχία, διότι ο άνθρωπος ορίζεται ως θνητός κι όχι ως αθάνατος. Επιπλέον, η τιμωρία του Σίσυφου μας δείχνει πόσο παράλογη είναι αυτή η προσπάθεια. Η ορθή στάση είναι να τον αντιμετωπίσεις, ζώντας τη ζωή που σου δόθηκε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο κι όχι να του κρυφτείς, νιώθοντας καθημερινά φόβο. Όποιος φοβάται πεθαίνει καθημερινά. Όποιος δεν φοβάται, πεθαίνει μια φορά. Αυτό ήταν που δεν κατάλαβε ποτέ ο Σίσυφος: ό, τι καθορίζει τον Άνθρωπο είναι οι μάχες που δίνει όχι για ν’ αποφύγει τον θάνατο, αλλά για να χαρεί τη ζωή, να τη ζήσει όσο το δυνατόν καλύτερα, πριν ο θάνατος εμφανιστεί στο κατώφλι του.
Ακόμα μία φορά, η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με τη μοίρα μιας ανεξέλεγκτης αρρώστιας. Μπορείς να κοιτάξεις κατάματα αυτή τη μοίρα, αλλά όχι να της κρυφτείς. Παρατεταμένοι περιορισμοί, κλίμα τρομοκρατίας, ανούσια πολιτικά κηρύγματα, καλλιέργεια ενοχών, απαξίωση του θρησκευτικού συναισθήματος είναι καταδικασμένα να αποτύχουν, ακριβώς διότι, όπως κάποτε ο Σίσυφος, επιδιώκουν να κοροϊδέψουν τη θνητότητα και να κρυφτούν από τη θνησιμότητα. Ο Σίσυφος διέπραξε την ίδια «αμαρτία» που διαπράττει σήμερα ο σύγχρονος άνθρωπος: τα έβαλε – μάταια – με τους θεούς και τον θάνατο, αντί να προσπαθήσει να κερδίσει τη ζωή…