Ηρώ Κωνσταντοπούλου

 

 

Ο ποιητής της Ρωμιοσύνης Γιάννη Ρίτσου για την γενναία ΕΠΟΝίτισσα
«Εσύ δε θα μου πεις ευχαριστώ όπως δε λες ευχαριστώ στους χτύπους της καρδιάς σουπου σμιλεύουν το πρόσωπο της ζωής σου. 
Όμως εγώ θα σου λέω ευχαριστώ γιατί γνωρίζω γιατί σου λέω ευχαριστώ γιατί γνωρίζω τι σου  οφείλω το ευχαριστώ
είναι το τραγούδι μου». 

 

Στις 5 Σεπτέμβρη 1944 εκτελείται στην Καισαριανή, από τους Γερμανούς καταχτητές, η 17χρονη Ηρώ Κωνσταντοπούλου, μαθήτρια του Γυμνασίου της Πλάκας, μαζί με άλλους 49 αγωνιστές.

 

Η 17χρονη ήταν αγωνίστρια της εθνικής αντίστασης που «γάζωσαν» οι Γερμανοί με 17 σφαίρες για παραδειγματισμό. Η Ηρώ Κωνσταντοπούλου έκρυβε όπλα και προκηρύξεις κάτω από τη σχολική ποδιά. Εκτελέστηκε φωνάζοντας: «Χτυπάτε! Κτήνη»… Γεννήθηκε στην Σπάρτη στις 16 Ιουλίου 1927 από ευκατάστατους γονείς καταγόμενους από τη Σπάρτη.

Στα δεκάξι της, μιλούσε γαλλικά, αγγλικά, ιταλικά και γερμανικά. Ήταν πρώτη στον αγώνα, πρώτη στα μαθήματα. Πρώτη σ’ όλες τις εκδηλώσεις, ενάντια στους κατακτητές, βρισκόταν πάντα στις πρώτες γραμμές της σκληρής πάλης. Αψηφούσε τους κινδύνους.

Μαθήτρια ακόμη του Αρσακείου, οργανώθηκε στην Ε.Π.Ο.Ν.* (Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων) και ανέπτυξε αντιστασιακή δράση. Ήταν άριστη μαθήτρια και μιλούσε τέσσερις γλώσσες. Πολύ γρήγορα αναδείχθηκε σε ένα από τα πιο αγωνιστικά στελέχη τη ΕΠΟΝ. Έκρυβε όπλα και προκηρύξεις κάτω από την σχολική της ποδιά, έγραφε συνθήματα στους τοίχους και κολλούσε αφίσες, προκαλώντας τους Γερμανούς.

Στις 16 Ιουλίου του 1944, την ημέρα των γενεθλίων της, μία ομάδα των Ταγμάτων Ασφαλείας εισέβαλε στο σπίτι της οικογένειάς της στην οδό Βεΐκου 57 στο Κουκάκι και τη συνέλαβε. Τη μετέφεραν στο αρχηγείο όπου βασανίστηκε αλύπητα από τον «Αγήνορα», διαβόητο συνεργάτη των Γερμανών. Η Ηρώ φτύνει κατάμουτρα και μπατσίζει τον «Έλληνα» μεταφραστή. Μετά από λίγες μέρες οι βασανιστές της δεν κατάφεραν να της αποσπάσουν καμιά πληροφορία. Την άφησαν προσωρινά ελεύθερη, ύστερα από κράτηση λίγων ημερών, αφού ο ευκατάστατος πατέρας της πλήρωσε 25 χρυσές λίρες.

Οι γονείς της, Σπαρτιάτες στην καταγωγή, συντηρητικοί και πλούσιοι, έπεσαν πάνω στο μοναχοπαίδι τους να το πείσουν να τραβηχτεί από την ΕΠΟΝ και την Αντίσταση.

Η Ηρώ, όμως δεν άκουγε τίποτα. Στην μητέρα της, Ελένη Κωνσταντοπούλου, που τις έκανε συστάσεις να σταματήσει την πατριωτική της δράση, απαντούσε θαρρετά: «Μαμά, ντροπή να το λέτε εσείς αυτό, μια Σπαρτιάτισα».

Δύο φορές συνελήφθη, ξυλοκοπήθηκε, βασανίστηκε άγρια.

Την τρίτη φορά, μετά από κατάδοση, οι Γερμανοί την συνέλαβαν στις 13 Ιουλίου 1944 στις 2 μετά τα μεσάνυχτα. Εισέβαλαν τα ξημερώματα στο πατρικό της σπίτι, στην οδό Βεΐκου 57 στο Κουκάκι, μαζί με τα ελληνόφωνα όργανά τους, αφού έσπασαν την πόρτα, και την συνέλαβαν. Την οδηγούν στο άντρο των βασανιστηρίων της οδού Μέρλιν στην έδρα της Γκεστάπο. 
Επί τέσσερα μερόνυχτα την βασάνιζαν να μαρτυρήσει τους συνεργάτες της. Δεν μίλησε. Έβριζε τους βασανιστές της στη γλώσσα τους, γιατί αν και μικρή, μιλούσε και έγραφε τέσσερις γλώσσες. Την έστειλαν στο Χαϊδάρι, στην απομόνωση των γυναικών και σε συνέχεια στο θάλαμο των μελλοθανάτων (Μπλοκ 15).

Όλο το διάστημα που κρατήθηκε στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου, δεν δέχθηκε ούτε μια φορά να δει τους γονείς της στο επισκεπτήριο, ούτε δέχτηκε τα καθαρά ρούχα που της πήγαιναν. Τους θεωρούσε υπεύθυνους, και κυρίως τον πατέρα της, για την σύλληψή της, στην προσπάθεια του να την «ξεκόψει» από την ΕΠΟΝ και την Αντίσταση.
Η Ηρώ συνέχισε τη δράση της, ως τις 31 Ιουλίου, οπότε συνελήφθη μετά από κατάδοση, και πάλι από άνδρες των Ες- Ες, ύστερα από ένα σαμποτάζ σε τρένο που μετέφερε πυρομαχικά. Την μετέφεραν στα κρατητήρια της «Κομαντατούρ» στην οδό Μέρλιν, όπου με κτηνώδη βασανιστήρια προσπαθούσαν ματαίως επί τρεις εβδομάδες να της αποσπάσουν πληροφορίες για τις δραστηριότητες των αντιστασιακών οργανώσεων. Ωστόσο εκείνη δεν λύγισε και οι Γερμανοί δεν κατάφεραν να της αποσπάσουν κουβέντα. Οι προσπάθειες των δικών της να τη σώσουν, αυτή τη φορά απέτυχαν.

Οι Γερμανοί τη μετέφεραν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Χαϊδαρίου, στο θάλαμο των μελλοθανάτων. Ακόμα κι εκεί στην απομόνωση του στρατοπέδου, στο περιβόητο Μπλοκ 15 συνέχιζε τον αγώνα της. Κάποιες γυναίκες θα επιλέγονταν για τα στρατόπεδα της Γερμανίας και μερικές το είδαν ως λυτρωμό στο μαρτύριο τους.

Η Ηρώ τότε φώναξε: «Ντροπή σας. Δεν είστε Ελληνίδες!… Μα δεν ντρέπεστε; Καμιά δεν πρέπει να πάει στη Γερμανία!… Μα τι φοβάστε… Μη σας τουφεκίσουνε; Καλύτερα να μας τουφεκίσουν παρά να υποστούμε εξευτελισμούς»!

Εκεί η Ηρώ γνώρισε τη Λέλα Καραγιάννη (βλ. παρακάτω), που έγινε δεύτερη μάνα της. Κοιμόταν κάθε βράδυ στην αγκαλιά της. Βλέποντας κάποιες περίεργες κινήσεις μέσα στο στρατόπεδο, η Λέλα Καραγιάννη κατάλαβε τι θα επακολουθούσε. Ρώτησε ένα Ουγγρογερμανό φύλακα, τον Βαλεντίνο και εκείνος με σπασμένα ελληνικά της είπε: «Ηρώ αύριο πρωί πρωί…» και με το χέρι του έκανε την κίνηση του δείκτη που τραβάει τη σκανδάλη.

Η Ηρώ Κωνσταντοπούλου βασανίστηκε απάνθρωπα στα μπουντρούμια της οδού Μέρλιν, χωρίς να προδώσει τις ιδέες και τους συντρόφους της. Άντεξε ακόμα κι όταν τα ανθρωπόμορφα κτήνη που την βασάνιζαν είχαν την διεστραμμένη ιδέα να της κάψουν τις μασχάλες με αναπτήρα.

Από το Χαϊδάρι την πήραν στις 5 Σεπτεμβρίου, με άλλους 49 αγωνιστές για το Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Ανά πεντάδες τους έστησαν μπροστά απ’ τις κάννες των πυροβόλων.

Μια συγκλονιστική μαρτυρία για τον τρόπο που ο μικρός ήρωας αντάμωσε το θάνατο, δίνει ο Αντώνης Φλούντζης, γιατρός του Στρατοπέδου Χαϊδαρίου, στο βιβλίο του «Χαϊδάρι, κάστρο και βωμός της Εθνικής Αντίστασης», (εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 1986).

«Με τους 50, που εκτελέστηκαν πέντε – πέντε στην Καισαριανή, στις 5-9-44, ήταν και το 12χρονο παιδάκι ο Σουλδίνος. Καθώς στάθηκε ανάμεσα στους τέσσερις άνδρες, ο Γερμανός, που το είχε αναλάβει, κατάλαβε πως ήταν πολύ μικρό στο μπόι και τα βόλια δε θα το παίρνανε. Κατέβασε λοιπόν προς τα κάτω την κάννη του πολυβόλου του. Και τότε, κείνο το ηρωικό παιδάκι, σηκώθηκε στις μύτες των ποδιών του για να φθάσει εις το ύψος της κάννης του δημίου του! Για να μη αργήσει στο ραντεβού του με το χάρο…».

• Δυο μέρες πριν την πάρουν οι δήμιοι για εκτέλεση έγραψε σ’ ένα κομμάτι χαρτί τους παρακάτω στίχους. Το ποίημα διασώθηκε από τις συγκρατούμενές της:

Υπομονή κι υπομονήΚαρτέρι και καρτέριΚαι τούτος ο Σεπτέμβριος Τη Λευτεριά θα φέρει.
Ως την Τετάρτη βρε παιδιάΘ’ ανάψουνε τα φώταΘάχουμε λεύτερο ψωμίΚαι μπόλικο σαν πρώτα.
Ως την Τετάρτη βρε παιδιάΘάχουμε γεγονόταΚαι στην ωραία Αθήνα μαςΘα λάμψουνε τα φώτα.
Με σεβασμό στον ΆγνωστοΘα πάνε οι ΧαϊδαριώτεςΘα καταθέσουν στέφανο 
Σα γνήσιοι πατριώτες.
Το Γενναίο μικρό αυτό κορίτσι, που έδωσε στους διώκτες της μαθήματα ελευθερίας, θάρρους, αξιοπρέπειας και αυταπάρνησης, ήταν μόλις 17 χρονών. Στις 5 Σεπτεμβρίου 1944, η Ηρώ οδηγήθηκε μαζί με άλλους 49 κρατουμένους στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Εκεί οι χιτλερικοί έστησαν στον τοίχο την έφηβη που δεν είχε καν δικαστεί και τη «γάζωσαν» με 17 σφαίρες, όσα ήταν και τα χρόνια της, για «παραδειγματισμό», όπως είπαν.

• Η ίδια λίγο πριν οι εκτελεστές της ανοίξουν πυρ έσκισε το φόρεμά της και φώναξε: «Χτυπάτε! Κτήνη».

Όταν ρώτησαν έναν Γερμανό στρατηγό «γιατί τη σκοτώσατε; Ήταν μόλις 17 χρονών…», εκείνος απάντησε: «Γιατί τέτοιοι άνθρωποι είναι επικίνδυνοι για εμάς».

Η Ηρώ έπεσε για τη λευτεριά της πατρίδας, 37 μέρες προτού απελευθερωθεί η Ελλάδα.Στις 29 Δεκεμβρίου του 1977 η Ακαδημία Αθηνών, με εισήγηση του καθηγητή της Φιλοσοφίας, Ιωάννη Θεοδωρακόπουλου, τίμησε την ηρωίδα με μεταθανάτιο βραβείο απονέμοντας της, το βραβείο Αρετής, για την υπέρτατη θυσία της, αναγνωρίζοντας έτσι και τη συμβολή της ΕΠΟΝ στον απελευθερωτικό αγώνα.

Το αρχοντικό της στην οδό Βεΐκου στο Κουκάκι έχει μείνει ερειπωμένο. Δεν θυμήθηκε ποτέ κανείς μια επιγραφή να βάλει να θυμίσει με δυο κουβέντες ποια γεννήθηκε εκεί και πως το θάρρος της δεν το είχαν δει ούτε στον ύπνο τους οι άνδρες σύγχρονοί της, πόσο μάλλον ο νεοέλληνας.

Ο Δήμος Ηλιούπολης, επί δημαρχίας Δημήτρη Κιντή, έστησε τον ανδριάντα της, στην αρχή της ομώνυμης λεωφόρου Ηρώς Κωνσταντοπούλου, στην Κάτω Ηλιούπολη.

Βρίσκεται στη πλατεία Παλαιών Πατρών Γερμανού στην Ηλιούπολη, τιμώντας την δεκαεπτάχρονη Ηρώ, που εκτελέστηκε για την αντιστασιακή της δράση, στις 5 Σεπτεμβρίου του 1944, στο σκοπευτήριο της Καισαριανής. Στο βάθρο του γλυπτού αναγράφεται: «πεθαίνω τώρα που χαράζει στη λευτεριά όμως κάνω χαλάλι τα νιάτα μου για την Ελλάδα.»

ΗΡΩ ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥΕΤΩΝ 17 ΕΠΟΝΙΤΙΣΑΕΚΤΕΛΕΣΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣΣΤΙΣ 5 – 9 – 1944ΣΤΗΝ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ

Έγινε θρύλος, ακολουθώντας τον ηρωικό δρόμο των παιδιών της Ε.Π.Ο.Ν., που έπεφταν στο «σπίτι – κάστρο» της οδού Μπιζανίου, στην Καλλιθέα:

«Πούθε έβγαινε; Απ’ τα Νιάτα απ’ τη θυσία,τάχεν η ΕΠΟΝ γεννήσει η ηρωική, να ξαναγράψουν μία παλιά Ιστορία σε νέα σελίδα ακόμη πιο λαμπρή» Σοφία Μαυροειδή – Παπαδάκη.
Τα βλαστάρια που τραγουδούσαν πάντα τον Εθνικό Ύμνο: «Χαίρε, ω Χαίρε, λευτεριά…». Ένιωσαν το χρέος τους στη ζωή και επλήρωσαν τις ιδέες τους, με συνέπεια. Αλλά, ήταν κοπέλα πολλαπλών ταχυτήτων. Έζησε με τους ήχους των λόγων του Ρήγα Φεραίου, «τα δίκαια του Ανθρώπου» και το «όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά». Έδωσε μαθήματα ελευθερίας στους διώκτες της, στον περιβόητο συνεργάτη των χιτλερικών Αγήνορα. Σ’ αυτούς που φορούσαν τις γερμανικές στολές – «Έλληνες» – με επικεφαλής τον ταγματασφαλίτη Βάρβαλη – θύμιζε τα λόγια του Ρήγα Φερραίου, λίγο πριν την παραδώσουν στα γερμανικά SS: «Χάνει τα δίκαια του πολίτου, εκείνος οπού έγινεν εντόπιος εις ξένον βασίλειον και δε βοηθεί την πατρίδα του κι απ’ εκεί, με όποιον τρόπον ημπορεί, αλλ’ αδιαφορεί εις τας προσταγάς της. Ομοίως κι εκείνος όπου δέχεται οφίκιον ή δούλευσιν ή χαρίσματα από χέρι τυράννου. Ο τοιούτος δε λέγεται πλέον πολίτης, αλλά προδότης…».
«Έτσι ως αντικρίζω τα χώματαματωμένα, αναρριγώ, κορίτσια της Καισαριανής ραντίστε με τριανταφυλλόνερο τα ηρωικά κορμιά μας».Πάνος Ν. Παναγιωτούνης

Η αγωνιστική δράση της έγινε ταινία με τον τίτλο:«17 σφαίρες για έναν άγγελο»: Η αληθινή ιστορία της Ηρώς Κωνσταντοπούλου (βίντεο)

H Ταινία μάς μεταφέρει στην Κατεχόμενη από τους Ιταλούς και Γερμανούς Αθήνα 1941-1944. Πολεμική ταινία παραγωγής 1981 σε σενάριο και σκηνοθεσία Νίκου Φώσκολου με τη συνεργασία του Τάκη Βουγιουκλάκη. Πρωταγωνιστούν η Μαίρη Βιδάλη, ο Γιώργος Φούντας, ο Νίκος Απέργης, η Έρρικα Μπρόγιερ, η Γκέλυ Μαυροπούλου, η Όλγα Πολίτου και πολλοί άλλοι. Πρόκειται για την αληθινή ιστορία της ηρωίδας της εθνικής αντίστασης Ηρώ Κωνσταντοπούλου. Πολύ καλή ταινία για την εποχή της και κάθε φορά που ακούω το τραγούδι με την Ελένη Βιτάλη τη στιγμή της εκτέλεσης της Ηρώς, με συγκλονίζει.

 

«Μάνα γλυκειά μην πικραθείς αν μάθεις πως η μάνα η γης
με πήρε μες στην αγκαλιά της…»

Η Μουσική: Εξ όσων γνωρίζω, ο σημαντικός συνθέτης και τραγουδοποιός Ηλίας Ανδριόπουλος έγραψε ένα και μοναδικό soundtrack για τον ελληνικό κινηματογράφο. Το συγκεκριμένο soundtrack είναι ανέκδοτο και το άντλησα από ένα παλιό VHS μετά την ψηφιοποίηση της ταινίας. Έχω ξεχωρίσει εννέα θέματα κι ανάμεσά τους δύο λαϊκά τραγούδια ερμηνευμένα από τη σπουδαία Ελένη Βιτάλη. Οι τίτλοι των κομματιών είναι αυθαίρετοι, βασισμένοι στην πλοκή της ταινίας. Ανέκδοτο OST | 1981 | mp3 | Αυτοσχέδια εξώφυλλα και φώτο ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΟ.

 

Η ταινία προβλήθηκε στις 12 Ιανουαρίου 1981, έκοψε 135.336 εισιτήρια και ήρθε 9η στις 25 ταινίες της χρονιάς. Στην Πλοκή της ταινίας εμφανίζεται κι άλλη μια Πραγματική Ηρωίδα της αντίστασης η Λέλα Καραγιάννη η οποία είχε οργανώσει δίκτυο κατασκοπίας και έστελνε απόρρητες χρήσιμες πληροφορίες στο Στρατηγείο της μέσης Ανατολής, από προδοσία συνελήφθη και εκτελέστηκε από τους Γερμανούς ένα μήνα περίπου πριν την απελευθέρωση.

 

της Σοφίας Ντρέκου Πηγές, Δικτυογραφία:FaceBook: αέναη επΑνάσταση 30 Οκτωβρίου 2016mixanitouxronou.gr: Αντίσταση, ΕΠΟΝ, Ηρώ Κωνσταντοπούλου,www.sansimera.gr, left.gr, www.protothema.gr, www.katiousa.gr, wikipedia.org, averoph.wordpress.com, tomov.gr, www.rizospastis.gr