Επίλογος για τον Μακαριστό Γορτυνίας Μεγαλουπόλεως Ιερεμία

Ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέος σε άρθρο του στο orthodoxiatimes αποχαιρετά τον Μακαριστό Γορτυνίας και Μεγαλουπόλεως Ιερεμία

Η κοίμηση του μακαριστού Μητροπολίτου Γόρτυνος και Μεγα­λοπόλεως Ιερεμίου μου προκάλεσε μεγάλη λύπη, γιατί στερούμαστε την επί γης παρουσία του ανάμεσά μας, αλλά και χαρά, γιατί έφυγε από την επί γης Εκκλησία και πορεύθηκε στην ουράνια Εκ­κλησία, την οποία ποθούσε και για την οποία ζούσε και πολι­τευό­ταν.  Τα τελευταία χρόνια η υγεία του ήταν επισφαλής, αλλά εκείνος, ως ευγενής που ήταν προσπαθούσε να μη το φανερώνει.

Γνωριζόμασταν από πολλά χρόνια, τον ήξερα από τότε που ήταν διάκονος και Ιεροκήρυξ και κατά καιρούς επικοινωνούσαμε, στην αρχή κάπως αραιά και στην συνέχεια πιο συχνά, ιδιαίτερα από τότε που ήλθα ως Μητροπολίτης στην γενέτειρά του, την Ναύπακτο.

Θα γράψω κάποιες πρώτες εντυπώσεις μου από μακαριστό Μη­τρο­πολίτη Γόρτυνος κυρό Ιερεμία.

1. Γεννήθηκε στην Ναύπακτο, όπου και μαθήτευσε στην στοι­χειώδη και μέση εκπαίδευση. Δεν γνώρισε τον πατέρα του, ο οποίος σκοτώθηκε στον ελληνοιταλικό πόλεμο και ζούσε με την αγαπημένη του μητέρα, την Ιωάννα (Γιαννούλα), η οποία για να επιζήση εργαζόταν ως ευπρεπίστρια στο Σχολείο.

Οι παλαιοί Ναυπάκτιοι τον θυμούνται ως ευλαβέστατο νέο, άριστο μαθητή, από μικρό στους Ιερούς Ναούς και το Ψαλτήρι να ψέλνη, από τότε που Μητροπολίτης ήταν ο μακαριστός Χριστοφόρος, τον οποίο ευλαβείτο πολύ.

Πνευματικός του πατέρας ήταν ο π. Αρσένιος Κομπούγιας, στον οποίο εξομολογείτο μέχρι που ο π. Αρσένιος εκοιμήθη.

Ο πόθος του από τα μικρά του χρόνια ήταν να γίνει θεολόγος και Ιερεύς, και μαζί με άλλους τον ενέπνεε ο τότε Ιεροκήρυξ της Ναυ­πάκτου Αρχιμ. Χαράλαμπος Δέδες. Έτσι, εισήλθε στην Θεολογική Σχολή Αθηνών και παρέμενε στο Οικοτροφείο του τότε Αρχιμ. π. Αυγουστίνου Καντιώτη, ο οποίος θαύμαζε την ασκητική του ζωή, την νηστεία του και τον επέπληξε πολλές φορές για τις υπερβολές του στην νηστεία. Ήταν επιμελής και άριστος φοιτητής με προτίμηση στην Παλαιά Διαθήκη, εκτιμώντας τον Καθηγητή Βασίλειο Βέλλα, όπως φάνηκε και στην μετέπειτα κατεύθυνσή του στα επιστημονικά του ενδιαφέροντα.

Εισήχθη στην τάξη της Ιερωσύνης με ζήλο και αγάπη για την θεία Λειτουργία και τον Ιερό Άμβωνα. Ήταν όντως κατανυκτικός Ιερέας και ζηλωτής Ιεροκήρυξ.

Με την πάροδο του χρόνου απομακρύνθηκε από διάφορες ζηλωτικές τάσεις που είχε στην αρχή και προσχώρησε στην ορθόδοξη ησυχαστική και πατερική παράδοση, στην ορθόδοξη εκκλησιολογία, με σεβασμό στον εκάστοτε Επίσκοπό του, χωρίς να αφήσει τόσο το θυσιαστήριο όσο και τον άμβωνα, που τα αγάπησε συνδεδεμένα μαζί, μέχρι το τέλος της ζωής του.

2. Ασχολήθηκε με την επιστήμη στον τομέα της Παλαιάς Δια­θήκης, αναδεικνυόμενος δεινός ερμηνευτής της. Πρόφθασε να ολοκληρώση την ερμηνεία της Πεντατεύχου και άλλων βιβλίων και εργαζόταν άοκνα προς τον σκοπόν αυτό.

Ως Καθηγητής της εισαγωγής και της ερμηνείας των Ο΄ (Εβδομήκοντα) στην Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών ακολούθησε την πατερική ερμηνεία, προσθέτοντας συγχρόνως και στοιχεία από την επιστημονική έρευνα των δυτικών θεολόγων, καθώς επίσης και χρησιμοποιώντας και άλλα στοιχεία που συνδέονται με την γεωγραφία της Παλαιάς Διαθήκης, τα ήθη και τα έθιμα των ανθρώπων της εποχής, την γλώσσα και τον πολιτισμό των κατοίκων της εγγύς Ανατολής. Θεωρούσε δε ότι είναι απαραίτητο ο ερμηνευτής της Παλαιάς Διαθήκης να γνωρίζει την εβραική γλώσσα για να την μελετά από το Μασοριτικό κείμενο, ο ίδιος, εκτός από άλλες ευρωπαικές γλώσσες, γνώριζε και την εβραική γλώσσα, πράγμα σπάνιο για Κληρικούς.

Στα ερμηνευτικά του βιβλία στην Παλαιά Διαθήκη, ακολούθησε την σύνθετη μέθοδο. Στο πρώτο μέρος (για τον λαό) παρέθετε το κείμενο, την μετάφραση και την ανάλυση, στηριζόμενος στην πατερική ερμηνεία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, με ευσύνοπτο τρόπο, και στο δεύτερο μέρος (για τους θεολογούντας) έκανε έναν επιστημονικό ερμηνευτικό σχολιασμό, παρουσιάζοντας και τα συμπεράσματα της «ιστορίας της κριτικής», και εκεί φαίνεται και η γνώση της εβραικής γλώσσης που είχε.

Και ενώ στην ερμηνεία της Παλαιάς Διαθήκης ακολουθούσε αυτήν την μικτή-σύνθετη μέθοδο, στα ευρύτερα θεολογικά κείμενά του και στα κηρύγματά του ακολουθούσε πλήρως την παράδοση της Εκκλησίας, όπως διατυπώθηκε από τους Πατέρας της Εκκλησίας, ιδίως τους λεγομένους ησυχαστές. Μιλούσε και έγραφε για την προσευχή, την προσευχή του Ιησού, την νήψη, την μετάνοια, την κάθαρση της καρδιάς, τον φωτισμό του νού, την αγάπη για τον Θεό, την θεία Λειτουργία και την μυστηριακή ζωή κ.ο.κ. Δηλαδή, η πανεπιστημιακή επαγγελματική του σταδιοδρομία δεν τον αποξέ­νωσε από την ζωή της Εκκλησίας και την ποιμαντική καθοδήγηση των Χριστιανών.

Στα ευρύτερα θεολογικά θέματα εγκολπώθηκε την διδασκαλία του π. Ιωάννου Ρωμανίδη, την οποία παρουσίαζε με πολύ αναλυτικό και απλό τρόπο, τόσο για τα θεολογικά όσο και για τα ιστορικά θέματα, χωρίς να τον έχει ποτέ διδάσκαλό του, αλλά ενθουσιαζόταν από όσα άκουγε γι’ αυτόν.

3. Η εκλογή του σε Μητροπολίτη Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως τον «ευχαρίστησε πολύ, γιατί το αισθανόταν ως πλήρωση» της Ιερω­σύνης. Εκλέχθηκε από την Ιεραρχία επί Αρχιεπισκοπίας του μακαριστού Χριστοδούλου, ο οποίος τον πρότεινε στην Ιεραρχία και τον χειροτόνησε.

Πρέπει να αποκαλύψω ότι προς τον σκοπό αυτό εργάσθηκα και εγώ μεθοδικά, μάλιστα δε έστειλα επιστολή στον μακαριστό Χριστό­δουλο με ένθερμη υποστήριξη, εκτός από τις προφορικές παρεμ­βάσεις που έκανα γι’ αυτόν.

Ως Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως εργάσθηκε με ζήλο, αυταπάρνηση, με προφητικό και πατερικό πνεύμα, όπως φαίνεται καθαρά στις Εγκυκλίους που απέστειλε στους Ιερείς του και στο Χριστεπώνυμο πλήρωμα. Είχε το χάρισμα να παρουσιάζει τα πιο υψηλά θεολογικά ζητήματα με πολύ απλό τρόπο. Αυτό είναι αποτέλεσμα ενός πεπειραμένου Καθηγητού της Θεολογικής Σχολής και Ιεροκήρυ­κος Θεολόγου.

Καθώς παρατηρούσα την επισκοπική του διακονία, έβλεπα καθαρά ότι συνέχιζε την προφητική, αποστολική και πατερική παράδοση, ήταν ένας Επίσκοπος εκκλησιαστικών προδιαγραφών. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έκανε λάθη, αλλά γνώριζε και τον τρόπο να τα αποκαθιστά με την υπερβολική αυτομεμψία που είχε και την δημόσια μετάνοιά του.

4. Όπως είπα στην αρχή γνωριζόμασταν από τότε που ήμασταν διάκονοι και κατά καιρούς επικοινωνούσαμε με επιστολές και προφορική τηλεφωνική επικοινωνία. Με αγαπούσε και τον αγαπούσα καρδιακά, ακόμη και σε μερικές συναισθηματικές μεταπτώσεις που είχε, φυρικά ως άνθρωπος, γιατί γνώριζα το άδολο του χαρακτήρος του, την εσωτερική καρδιακή του ειλικρίνεια, την αγάπη του για την Εκκλησία και την επιθυμία του να βρεθεί στην Βασιλεία του Θεού. Όταν έκανε κάποιο λάθος ήταν έτοιμος να πέσει πραγματικά στα πόδια του άλλου και να ζητήσει συγχώρεση. Ήταν ταπεινότερος από όλους τους ταπεινούς.

Ιδιαίτερα, ήρθαμε πιο κοντά μετά την χειροτονία μου σε Επίσκοπο και Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, στην γενέτειρά του πόλη. Με θεωρούσε και Επίσκοπο του ιδίου ως Ναυπάκτιου την καταγωγή. Και, βέβαια, επειδή με αγαπούσε πολύ, γι’ αυτό υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής μου στις διάφορες ποιμαντικές δυσκολίες που συνάντησα, και αυτό το έκανε με θαρραλέο και σαφή τρόπο, με το να αποστέλη επι­στολές σε διαφόρους, στηρίζοντας το κανονικό δίκαιο και να διαχωρίζη την θέση του από πρώην φίλους του. Του χρωστώ ευγνωμοσύνη αιώνια για το εκκλησιαστικό του φρόνημα και την αγάπη του στην Εκκλησία και τους θεσμούς της, αλλά και στο πρόσωπό μου.

Έχω στην διάθεσή μου πολλές επιστολές του και μηνύματα, τα οποία κάποτε θα δημοσιευθούν για να φανεί ακόμη περισσότερο το ποιος ήταν ο μακαριστός Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας και ποιο ήταν το εκκλησιαστικό του φρόνημα.

Απλώς θα παραθέσω το τελευταίο μήνυμα που του έστειλα και την απάντησή του. Του έγραφα τον Μάρτιο του 2020. «Άγιε Γόρτυνος συγχα­ρη­τήρια για την Εγκύκλιό σας που είναι υπόδειγμα επισκοπικού λόγου. Επίσης, χάρηκα πάρα πολύ που μνημονεύσατε τον όντως άγιο Καλλίνικο (πριν την αγιοκατάταξή του). Να προσέχετε τώρα πιο πολύ από τον νέο ιο».

Και εκείνος μου απάντησε, ως Ναυπάκτιος, πολύ συγκινητικά που είναι έκφραση της εκκλησιατικής ζωής του: «Σας ευχαριστούμε άγιε ποιμενάρχα μας, διά τας ευχάς σας και τα καλά σας λόγια. Ευχαριστούμε την Υπεραγία Θεοτόκο, διότι σας έφερε στον τόπο μας, για να μας κατηχήσετε με ορθόδοξο λόγο, τον οποίο εστερούμεθα. Όμως, με τον ακατήχητό μας τρόπο ως λαός σας πονέσαμε πολλάκις, αλλά σας ζητάμε ειλικρινά συγγνώμη. Να μας ζήσετε πάμπολλα έτη πολυαγαπημένε μας πνευματικέ πατέρα και για την ιδική μας προκοπή και για το καλό όλης της Εκκλησίας μας. Με βαθύτατο σεβασμό, ένας Ναυπακτιώτης, πρόβατο της ποίμνης σας. Υστερόγραφο. Εις ιδικόν σας βιβλίο είδα τον ωραίο χαρακτηρισμό του αγίου Καλλινίκου περί της θείας Λειτουργίας ως “γλέντι των ορθοδόξων”».

Αυτό το μήνυμα δείχνει την βαθύτατή του ταπείνωσή του, την εσω­τερική του ευαισθησία, την απλότητα και ειλικρίνεια του χαρακτήρος του, και την αγάπη του στην θεία Λειτουργία και την Εκκλησία. Θεωρούσε και εκείνος την θεία Λειτουργία «ως γλέντι των ορθοδόξων», ως μέθεξη της ουράνιας Λειτουργίας στην οποία ήδη έχει πορευθή για να συμμετάσχη στο «γλέντι» των αγίων.

Σε μια από τις τελευταίες Εγκυκλίους του προς τους Ιερείς του, αφού τους έγραφε πως πρέπει να τελούν την θεία Λειτουργία, επεσήμανε:

«Εύχομαι πατέρες, να θελχθείτε από τον γλυκασμό της θείας Λειτουργίας και τότε θα νοήσετε μόνοι σας πως πρέπει, ευλαβώς και ιεροπρεπώς, να την τελείτε.

Προσωπικώς, χθες την νύχτα (Σάββατο προς Κυριακή 23 Αυγούστου) που διά λόγους υγείας ετέλεσα μόνος μου με ένα πιστό την θεία Λειτουργία, θυμήθηκα την παλιά μου ως ιερεύς συνήθεια, που λειτουργούσα συχνά και μάλιστα πολλές φορές καθημερινά.

Μακάρι να μπορούσα και τώρα ως Αρχιερεύς να το εφαρμόσω αυτό, για να κοινωνώ καθημερινά το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, για την άφεση των αμαρτιών μου και για την ευλογία της Ιεράς Μητροπόλεως, που μου έδωσε ο Θεός να ποιμαίνω.

Η ασθένειά μου, για την οποία ακούσατε, είναι καρδιάς ασθένεια και μπορεί απότομα να απέλθω του ματαίου τούτου βίου. Γι’ αυτό ζητώ με ειλικρίνεια συγγνώμη από όλους. Αν ποτε ήλθα σε διενέξη μαζί σας, ομολογώ ταπεινά ότι το φταίξιμο ήταν δικό μου. Γι’ αυτό και πάλι σας ζητώ ειλικρινά συγγνώμη.

Τον αγώνα μου κάνω και εγώ, σεβαστοί πατέρες. Άλλοτε τα καταφέρνω, άλλοτε δεν τα καταφέρνω. Ο Ιησούς Χριστός μας, διά πρεσβειών της καλής μας Παναγίας, ας μας συγχωρήσει όλους και ας μη μας στερήση την επουράνιό Του Βασιλεία. Συγχωρέστε με και ο Θεός ας συγχωρήσει και όλους εσάς.

Εύχομαι την ευλογία της Παναγίας στην οικογένειά σας και την ιερά σας ποίμνη.

Με πολλή αγάπη και σεβασμό

Επίσκοπος Ιερεμίας»

Αυτός ήταν ο Μητροπολίτης Γόρτυνος Ιερεμίας, ο Ναυπάκτιος!!

Αιωνία σου η μνήμη μακάριε, εύλογημένε και πολυπόθητε αδελφέ μου.